Gordelroos

Gordelroos is huiduitslag die wordt veroorzaakt door het waterpokkenvirus. Mensen met gordelroos hebben huiduitslag aan de linker- of rechterkant van het lichaam. Deze huiduitslag bestaat uit pijnlijke blaasjes met vocht. Ook nadat gordelroos verdwenen is, kan men nog een tijd last hebben van pijnklachten op de huid.

Gordelroos wordt veroorzaakt door het virus herpes zoster, ook wel het waterpokkenvirus genoemd. De blaasjes op de huid lijken op waterpokken en kunnen jeuken of pijnlijk zijn. Als men de plekken openkrabt, kunnen deze ernstige littekens veroorzaken. Aangezien de huiduitslag vaak op ofwel het linker-, ofwel het rechterdeel van het lichaam voorkomt, heeft dit de vorm van een gordel, vandaar de naam.

De uitslag kan ook voorkomen op één gezichtshelft of op één arm of been. Gordelroos komt met name voor bij mensen ouder dan zestig jaar maar kan in principe bij iedereen voorkomen. Soms kan gordelroos tot ernstige complicaties lijden, bijvoorbeeld als deze zich dicht bij het oog bevindt. Raadpleeg in dit geval een arts aangezien dit een oogontsteking kan veroorzaken, wat in het ernstigste geval kan leiden tot blindheid.

Hetzelfde geldt als de gordelroos zich dicht bij het oor bevindt. Er is dan namelijk kans op een halfzijdige gezichtsverlamming als gevolg van een aantasting van de hersenzenuwen. Er is tevens kans op gehoorschade. Nadat de gordelroos is verdwenen, kunt u nog een tijdje last blijven houden van zenuwpijn en tintelingen op de huid.

Zoals gezegd wordt gordelroos veroorzaakt door het waterpokkenvirus. Veel mensen krijgen als kind de waterpokken. Nadat dit genezen is, raakt u het virus echter nooit meer helemaal kwijt. Het blijft aanwezig in bepaalde zenuwcellen rondom uw ruggenmerg. Als uw immuunsysteem verzwakt is, kan het virus ineens weer actief worden en gordelroos veroorzaken. Mensen die nog geen waterpokken hebben gehad, kunnen besmet worden door iemand die lijdt aan gordelroos en krijgen dan vervolgens eerst de waterpokken.

Gordelroos komt voor aan slechts één deel van het lichaam, en ter hoogte van de borstkas, romp, het gezicht, de armen of benen. Waterpokken komt vooral voor bij kinderen, bijna elk kind krijgt hiermee te maken. Bij waterpokken zijn er op het hele lichaam blaasjes, vlekjes en korstjes aanwezig. Uiteindelijk gaat dit vanzelf over.

Een paar dagen voordat de huiduitslag verschijnt, kunt u lokaal op de huid een branderig gevoel krijgen of juist jeuk, pijn of tintelingen. Deze pijn gaat langzaamaan over in een soort spierpijn. Na een paar dagen wordt de huid rood en ontstaan de blaasjes. Deze zijn gevuld met vocht en lijken op kleine blaren. De pijn kan hevig zijn en u kunt zich grieperig voelen en lichte koorts krijgen. Deze blaasjes gaan na verloop van tijd over in korstjes en kunnen soms met etter gevuld zijn. Ze verdwijnen na ongeveer twee tot drie weken. De huidpijn kan soms nog lang aanhouden, vooral bij oudere mensen. In sommige gevallen heeft u bij gordelroos alleen last van jeuk en pijn, geen blaasjes.

Het is belangrijk dat u de blaasjes zo min mogelijk aanraakt. Niet alleen omdat krabben aan de blaasjes littekens kan veroorzaken, maar ook omdat u met het vocht van de blaasjes andere mensen kunt besmetten. U kunt de blaasjes bedekken met een pleister of wondgaas, zo voorkomt u dat uw kleren tegen uw huid aan schuren. Houd er tevens rekening mee dat de blaasjes besmettelijk zijn totdat ze droog zijn. Was altijd uw handen met water en zeep nadat u de blaasjes heeft aangeraakt. Door het vocht in de blaasjes kan het waterpokkenvirus namelijk op uw handen komen, waardoor u mensen in uw omgeving kunt besmetten.

Mensen die nog geen waterpokken hebben gehad toen ze jong waren, kunnen het dan alsnog krijgen. Begeef u niet te dicht bij mensen met een ernstig verminderde weerstand zoals iemand die chemotherapie krijgt. Deze persoon kan dan namelijk erg ziek worden van het virus. Kom ook niet dicht bij zwangere vrouwen. Als zij namelijk nooit waterpokken heeft gehad, kan het virus schadelijk zijn voor haar baby.

Ook hebben zwangere vrouwen met gordelroos meer kans op ernstige complicaties. Hoe verder de zwangerschap is gevorderd, hoe groter deze kans. Bij ongeveer tien tot vijftien procent van de zwangere vrouwen lijdt gordelroos tot varicellapneumonie, dit is een ernstige longontsteking. Wat betreft het ongeboren kind geldt dat bij 5% van de zwangere vrouwen met gordelroos een vroeggeboorte voorkomt.

Daarnaast kan gordelroos tijdens de zwangerschap in zeldzame gevallen leiden tot een infectie van de foetus. Het overgrote deel van de baby’s is tijdens de kraamtijd beschermd tegen gordelroos omdat de meeste moeders in hun jeugd waterpokken hebben gehad en dus immuun zijn.

Moeders met gordelroos mogen borstvoeding geven, ook als zij het medicijn Aciclovir gebruiken. Als echter vóór de zwangerschap blijkt dat een vrouw met kinderwens nooit waterpokken heeft gehad, en als zij werkt in de gezondheidszorg, het onderwijs of op een kinderopvang, dan kan de arts een vaccin aanbieden.

Neem in de volgende gevallen altijd contact op met uw arts:

• Als uw oog rood of pijnlijk is;
• Als uw gezichtsvermogen verminderd is of als u licht niet goed kunt verdragen;
• Als u blaasjes heeft op de neus of in een ooghoek;
• Als u blaasjes bij uw oor heeft;
• Als u minder goed hoort;
• Als één kant van uw gezicht gaat hangen;
• Als u last heeft van erg veel pijn of veel blaasjes;
• Als u een verminderde weerstand heeft.

In de meeste gevallen is het niet nodig om gordelroos met medicijnen te behandelen aangezien het meestal vanzelf over gaat. U kunt wel een zalfje smeren op de blaasjes om deze te kalmeren. Voorbeelden hiervan zijn: zinkzalf, cetomacrogolzalf of lanettezalf.

Bepaalde personen behoren tot een risicogroep, als zij gordelroos krijgen, dan zal de huisarts wel medicatie geven. Tot deze personen behoren:

• Personen met een verminderde weerstand;
• Personen die risico lopen op complicaties (zoals mensen die chemotherapie volgen);
• Personen die behandeld worden met cortisone;
• Personen die gordelroos dicht bij het oog hebben;
• Zestigplussers, aangezien gordelroos bij hen ernstiger verloopt;
• Personen die lijden aan diabetes;

Bij personen uit deze risicogroepen wordt de behandeling gestart binnen 3 dagen na het begin van de ziekte. Als eerste behandelingsmethode zal de arts kiezen voor virusremmers, zoals Aciclovir. Meestal wordt gekozen voor een dosis van 800 mg dat vijf keer per dag ingenomen moet worden. Uw arts kan u ook 1 gram Valaciclovir voorschrijven dat u drie keer per dag moet innemen of 250 mg Famciclovir dat u drie keer per dag moet innemen. Deze medicijnen zorgen er niet voor dat de blaasjes verdwijnen, maar dat het virus niet meer kan groeien en dat de duur van gordelroos verkort wordt. Meestal moet u na één week voor controle terugkomen bij uw huisarts als deze u virusremmers heeft voorgeschreven. Wat betreft de pijn kunt u paracetamol gebruiken.

Gebruik liever geen zogenaamde NSAID’s zoals ibuprofen omdat deze bij gordelroos ernstige bijwerkingen kunnen geven. Daarnaast helpen deze vaak niet tegen de pijn. Als u last heeft van heftige zenuwpijn, dan kan uw huisarts u speciale medicijnen voorschrijven, zoals Amitriptyline. Ook als de gordelroos is verdwenen en u nog steeds last heeft van pijnklachten, kan uw arts kiezen voor antidepressiva en medicatie tegen epilepsie. Deze medicijnen verminderen de zenuwpijn.

Gezien er nog geen concrete medicijnen bestaan voor gordelroos, kunt u ervoor kiezen om gedurende de vier weken nadat u gordelroos heeft gehad, bloed af te geven bij de bloedbank. Er zitten dan namelijk veel afweerstoffen in uw bloed, hiermee kan onderzoek gedaan worden om medicijnen te maken voor mensen met weinig weerstand. Zoals baby’s of kinderen die lijden aan kanker.

Gordelroos zelf kan ernstige gevolgen hebben als deze zich dicht bij het oog of oor bevindt. In dit geval moet u contact opnemen met uw huisarts. De belangrijkste bijwerkingen van virusremmers zijn hoofdpijn en misselijkheid.

Als u vroeger geen waterpokken heeft gehad, kan een persoon die lijdt aan gordelroos u besmetten met het virus. Dit kan gebeuren als die persoon krabt aan de blaasjes en het vocht aanwezig is op of zijn of haar handen. Dit kan eenvoudigweg voorkomen worden door de handen te wassen met water en zeep.

De meeste mensen krijgen niet nog een tweede keer gordelroos. Als u echter medicijnen gebruikt die de afweer onderdrukken, kan het wel voorkomen dat u gordelroos een tweede keer krijgt. Mensen ouder dan 50 jaar kunnen ervoor kiezen om een injectie tegen gordelroos te halen. Deze injectie heet Zostavax®. Hierdoor heeft u een verminderde kans dat u in de 5 jaar na de prik opnieuw gordelroos krijgt. Houd er wel rekening mee dat hoe ouder iemand is, hoe minder goed de prik werkt.

Ander voordeel van de injectie is dat als u toch gordelroos krijgt, de klachten minder heftig zijn en minder lang aan houden. Mensen met een verminderde afweer, die bijvoorbeeld medicijnen tegen reuma nemen of lijden aan kanker of hiv, kunnen de injectie niet krijgen. Daarnaast bestaat er een nieuwe injectie: Shingrix®. Deze prik beschermt ouderen beter en werkt waarschijnlijk ook veel langer maar is in de meeste landen nog niet op de markt.

Gezondheid en Wetenschap. (2018, 12 juli). Zona (gordelroos, herpes zoster) [website]. Geraadpleegd van https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/zona-gordelroos-herpes-zoster

Nederlands Huisartsen Genootschap. (2019, 7 juni). Ik heb gordelroos [website]. Geraadpleegd van https://www.thuisarts.nl/gordelroos/ik-heb-gordelroos

Rijsinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2019). Gordelroos [website]. Geraadpleegd van https://www.rivm.nl/gordelroos

Rijsinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2019). Richtlijn gordelroos [website]. Geraadpleegd van https://lci.rivm.nl/richtlijnen/gordelroos