Allergie

Bij een allergische reactie reageert het menselijk afweersysteem op stoffen van buitenaf waar het lichaam normaal gesproken niet heftig op behoort te reageren. Door deze reacties kunt u klachten krijgen zoals jeukende ogen, een loopneus, huiduitslag of een piepende ademhaling. Tegenwoordig hebben steeds meer mensen last van een allergie, waardoor het een van de meest voorkomende chronische ziekten is. Naarmate de allergische reactie ernstiger is, wordt de kwaliteit van leven ook steeds ernstiger beperkt. Elk jaar zijn er duizenden mensen die, om de allergenen (de stoffen die bij hen een allergische reactie veroorzaken), te vermijden zichzelf flinke beperkingen moeten opleggen. Bovendien zijn er ziekten, zoals astma, die door de bestaande allergie verergeren.

Een allergie is een verstoring van het immuunsysteem, waardoor het reageert op stoffen van buitenaf waar het immuunsysteem normaal gesproken niet op reageert. Het immuunsysteem ziet deze stoffen ten onrechte als een bedreiging voor het lichaam. Veelvoorkomende reacties zijn een loopneus, jeukende ogen, huiduitslag of piepende ademhaling, maar er zijn ook ernstiger reacties mogelijk, zoals bloeddrukdaling, shock of zelfs een hartstilstand.

Op dit moment is de wetenschap er nog niet precies achter waardoor een allergie ontstaat. Wel is bekend dat erfelijke factoren, hygiëne en levenswijze er een rol in spelen. Bij erfelijke factoren wordt niet de allergie voor een bepaalde allergeen overgedragen, maar de aanleg voor een allergie; de ouder kan allergisch zijn voor iets heel anders dan het kind, maar dát het immuunsysteem op een allergeen reageert is dan genetisch bepaald. Hoe meer familieleden een allergie hebben, hoe groter de kans dat u hier ook aanleg voor heeft. In onderzoeken is er duidelijk een relatie aangetoond tussen het aantal familieleden met allergieën en de kans dat een kind allergieën ontwikkelt. Omgevingsfactoren spelen ook een rol bij het krijgen van een allergie. Het is gebleken dat allergieën voornamelijk voorkomen in westerse landen, wat doet vermoeden dat de schone leefomgeving waarin kinderen hier opgroeien ermee te maken heeft. Bij hun geboorte is hun immuunsysteem nog blanco. In de loop der jaren wordt dit ingevuld aan de hand van prikkelingen. En dat is juist iets wat ontbreekt in onze zeer hygiënische omgeving.

Zoals eerder vermeld is er nog niet heel veel bekend over dit onderwerp. Een feit is wel dat er meer mensen met allergieën zijn in de westerse wereld, dan in ontwikkelingslanden, meer in steden dan op het platteland, en meer in samenlevingen waar meer bewerkte voedingsmiddelen worden gegeten dan in samenlevingen waar men natuurlijkere en versere ingrediënten gebruikt.

Er zijn veel soorten allergieën. Hieronder staan de meest voorkomende:

• Hooikoorts. Hierbij treedt een allergische reactie op als gevolg van het inademen van stuifmeelkorrels of pollen van bomen, grassen of kruidachtige planten. Men schat dat ongeveer 10 tot 20% van de Nederlanders hier last van heeft.
• Huisstofmijtallergie. Huisstofmijt is een minuscuul klein diertje dat leeft van huidschilfers en schimmels. Het leeft voornamelijk in onze bedden. Mensen met huisstofmijtallergie reageren allergisch op de uitwerpselen van de huisstofmijt.
• Allergische astma. Het verschil tussen allergische astma en ‘gewone’ astma is dat bij allergische astma sprake is van overgevoeligheid voor pollen, huisstofmijten, voedingsmiddelen of insectenbeten en dergelijke, terwijl er bij ‘gewone’ astma ook sprake kan zijn van overgevoeligheid voor sigarettenrook, inspanning of weersveranderingen.
• Huisdierallergie. Dit is weer een inhalatieallergie. De allergenen zijn niet zoals men meestal denkt de haren, maar huidschilfers, urine, het speeksel en bijvoorbeeld de uitwerpselen van vogels.
• Contactallergie. Het kan hierbij gaan om allerlei stoffen die u op uw huid krijgt. Voorbeelden hiervan zijn: latex, nikkel, chroom, geurstoffen, conserveermiddelen in bijvoorbeeld cosmetica, lijmen, planten, chemicaliën in haarverf en permanentvloeistoffen (kapperseczeem) en leren kleding. De symptomen van contactallergie (eczeem, bultjes) kunnen direct of vertraagd optreden, tussen direct en na drie dagen. Ook kan deze allergie plotseling ontstaan na iets jarenlang zonder problemen te hebben gebruikt.
• Voedselallergie. 90% van alle voedselallergieën is gericht tegen de eiwitten in koemelk, sojabonen, pinda's, noten, vis, schaal- en schelpdieren en eieren (bron: JAMA, 2008). Daarnaast kan het ook gaan om bepaalde groenten en fruitsoorten (zoals bijvoorbeeld spinazie, selderij, kervel, kersen, abrikozen, perziken, appels, peren en aardbeien). Voedselallergie wordt vaak verward met voedselintolerantie. De klachten lijken hetzelfde, maar waar het bij een allergie gaat om een reactie van het immuunsysteem, gaat het bij een intolerantie meestal om darmproblemen; het voedsel kan niet verteerd worden.
• Insectengifallergie. Dit is potentieel een ernstige allergie, denk hierbij bijvoorbeeld aan bijensteken, wespensteken. U kunt rode bultjes over het hele lichaam krijgen, maar ook kunnen lippen, ogen en hals opzwellen, met als gevolg ademhalingsmoeilijkheden. Ook een anafylactische shock (dalende bloeddruk en hartritmestoornissen) kan optreden.
• Zonneallergie. Bij een zonneallergie is het niet nodig om langdurig aan de zon blootgesteld te worden. Soms zijn enkele minuten al genoeg voor een jeukende huid en/of bultjes. Deze allergie komt voornamelijk voor bij vrouwen en mensen met een licht huidtype. Door bepaalde medicijnen of cosmetica kunt u plotseling overgevoelig worden voor zonlicht, terwijl het voorheen nooit een probleem was. Deze vorm van allergie, door zon en chemische stof, wordt fotoallergie genoemd.
• Medicijnallergie. Bepaalde medicijnen, zoals penicillineantibiotica en bepaalde hormonen kunnen een allergische reactie oproepen. Met name penicilline is hier een bekend voorbeeld van.

De meeste allergische reacties treden heel snel na het contact met de allergenen op. De symptomen zijn erg divers en vaak zijn er meerdere diagnoses mogelijk. U kunt mogelijke allergenen uitsluiten door deze allergenen tijdelijk te vermijden en te kijken of de klachten minder worden of zelfs verdwijnen. Om er bij contactallergieën achter te komen voor welke stoffen u precies allergisch bent, zijn er plaktests mogelijk. Hierbij wordt de door u verdachte stof een of enkele dagen op uw huid geplakt.

Voor de meeste allergieën geldt dat het vermijden van contact met de allergeen de beste oplossing is, maar er zijn andere mogelijkheden, zoals tabletten, neussprays en oogdruppels bij hooikoorts en huisdierallergie, en u kunt veranderingen aanbrengen in uw levenswijze en leefomgeving.

Gewoonlijk zal een arts bij allergische rinitis (een allergische reactie als gevolg van inademing) in eerste instantie een niet-medicamenteus beleid bespreken; het gaat daarbij met name om de prikkels die de allergische reactie opwekken te vermijden. Dit is een integraal en effectief onderdeel van de behandeling. Het gebruik van huisstofwerende matrashoezen is op zichzelf staand niet effectief, het is noodzakelijk om een combinatie van allergeenmijdende maatregelen in te voeren.

Nu kan medicijntherapie besproken worden. Afhankelijk van de ernst van de klachten, en eventuele zwangerschap of het geven van borstvoeding, kan gekozen worden voor een niet-sederend antihistaminicum, in pilvorm of als neusspray, of voor een corticosteroïd in de vorm van een neusspray.

De derde stap is het bespreken van de voortgang en het eventueel aanpassen van de medicatie, vanwege bijwerkingen of onvoldoende werking. In deze fase is het ook mogelijk om een combinatiespray met beide soorten middelen, om gebruiksgemak te verhogen.

Als de medicijnen niet aanslaan, of de allergie de kwaliteit van leven ernstig beïnvloedt, dan kunt u ook een allergeen-specifieke immunotherapie overwegen. Hierbij wordt de overgevoeligheid voor bepaalde stoffen verminderd door actieve immunisatie. Deze behandeling wordt uitgevoerd in twee fasen, een instelfase en een onderhoudsfase, en de totale behandelduur is 3–5 jaar.

Het is noodzakelijk om immunotherapie in overleg met en onder controle van een arts uit te voeren, vanwege de mogelijke bijwerkingen en contra-indicaties. Daarnaast vermindert immunotherapie de symptomen van allergie, maar doet deze niet verdwijnen.

Tegen de meeste symptomen van allergieën zijn in de vrije verkoop tabletten, neussprays en oogdruppels verkrijgbaar van diverse merken. Bij allergische astma kunt u medicijnen voorgeschreven krijgen die de spieren rond uw luchtwegen ontspannen, waardoor uw benauwdheid en kortademigheid weggenomen wordt. Meestal kunnen deze medicijnen geïnhaleerd worden, en werken ze al in lage doseringen, zodat er ook weinig bijwerkingen zijn.Daarnaast kunnen onstekingsremmende medicijnen voorgeschreven worden

In het geval van een ernstige allergische reactie op insectensteken zal de arts mogelijk adrenaline toedienen met behulp van een adrenaline auto-injector. Mensen met een dergelijke allergie krijgen vaak ook een adrenaline auto-injector mee voor gebruik bij noodsituaties.

Bij contactallergieën worden vaak corticosteroïden bevattende zalven voorgeschreven. Bij medicijnallergieën is de enige optie om te stoppen met het gebruik van dat medicijn.

Er zijn enkele alternatieve behandelingen mogelijk:

• Lichttherapie helpen. Hierbij wordt het neusslijmvlies met speciaal rood licht behandeld waardoor de allergische reacties minder zouden moeten worden.
• Bij contactallergie kan lichttherapie ook goed helpen. Dit is omdat zonlicht, specifiek het ultraviolette deel, de afweer in de huid zelf onderdrukt, waardoor het eczeem minder wordt. De medische wetenschap heeft hiervoor lichttherapie ontwikkeld, ook wel fototherapie genoemd. Met lichttherapie kan de huid belicht worden met een hele specifieke dosis ultraviolet licht.
• Een zonneallergie hoeft niet persé behandeld te worden, maar preventief kunt u uw huid wel laten wennen aan zonlicht en een goede zonnebrandcrème gebruiken. Ook lichttherapie met speciaal licht kan helpen om de huid aan zonlicht te laten wennen.

Contact met pollen is niet te voorkomen maar u kunt ramen en deuren zoveel mogelijk gesloten houden en tijdens het pollenseizoen zo min mogelijk tijd in de buitenlucht doorbrengen.

Bij een huisstofmijtallergie kunt u de volgende maatregelen nemen: het beddengoed regelmatig luchten, het matras minimaal een keer per week zuigen en het bed niet direct opmaken na het opstaan. Daarnaast is het beter om te kiezen voor synthetische producten, tapijt te vervangen door parket of vinyl en vaak te stofzuigen. Tenslotte moet u zorgen voor een goede ventilatie in douche en keuken. Huisstofmijten houden van een warme, vochtige omgeving.

Bij een huisdierallergie is helaas verreweg de beste oplossing om het betreffende huisdier uit huis te plaatsen en verder ook contact met het diersoort te vermijden. Veel stofzuigen, bijvoorbeeld met speciale huisdierstofzuigers, kan afdoende zijn bij lichte allergieën.

Bij voedselallergieën is het beste advies om het voedingsmiddel te vermijden, maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. De eiwitten van deze voedingsmiddelen kunnen in veel producten verwerkt worden, zelfs zonder dat het duidelijk op de verpakking aangegeven staat. En juist die eiwitten veroorzaken de problemen. Door het product te koken vernietigt u ook de meeste allergenen. Bij het risico op ernstige allergische reacties, zoals een anafylactische shock, is dit uiteraard geen optie.

Contactallergieën kunnen plotseling opkomen na jarenlang probleemloos gebruik, en de symptomen kunnen zowel direct als vertraagd optreden. Als u eenmaal weet welke stof de allergie veroorzaakt, zult u deze het beste kunnen vermijden.

Voor allergische astma gelden dezelfde veranderingen in levensstijl als voor pollen-, huisdieren-, en huisstofmijtallergieën; veel stofzuigen, geen stoffen bekleding of vloerbedekking, antiallergisch beddengoed gebruiken. Daarnaast zal het vermijden van rokende mensen in uw omgeving uw klachten ook verlichten.

Allergologisch Laboratorium Kopenhagen (z.j.), Alles over allergie, geraadpleegd op 25 april 2019, op https://allesoverallergie.nl/algemeen

Gezondheidsplein (2016), Hoe krijg je een allergie?, geraadpleegd op 25 april 2019, op https://www.gezondheidsplein.nl/dossiers/allergieen/hoe-krijg-je-een-allergie/item42732

Zorginstituut Nederland (z.j.) Allergische rinitis, geraadpleegd op 25 april 2019, op https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/allergische_rinitis

Zorginstituut Nederland (z.j.) allergeenextract graspollen (parenteraal), geraadpleegd op 25 april 2019, op https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/a/allergeenextract_graspollen__parenteraal_

Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (2018), Lichttherapie, Geraadpleegd op 26 april 2019, op https://www.vmce.nl/eczeem/behandeling/lichttherapie.html