Restless legs (rusteloze benen)

Restless legs, oftewel rusteloze benen, is een neurologische aandoening waarbij men een onprettig gevoel in de benen heeft, evenals een niet te bedwingen aandrang deze te bewegen. Dit kan een tintelend, kriebelend of algemeen vervelend gevoel zijn.

De aandoening restless legs kan geen kwaad maar is wel vervelend. Men kan namelijk geen rust vinden in de benen en heeft de neiging om de benen te bewegen om het vervelende gevoel te laten verdwijnen. Dit kan een tinteling of kriebel zijn, maar ook een vermoeid en algemeen vervelend gevoel en komt vooral voor nadat u lange tijd gezeten heeft, bijvoorbeeld na een lange vliegreis en ’s avonds voor het inslapen. Ook kunt u er ’s nachts last van hebben, in dit geval maken uw benen in uw slaap willekeurige bewegingen. Gevolg hiervan is dat u minder goed slaapt, waardoor u overdag moe bent.

De precieze oorzaken van restless legs zijn onduidelijk, wel weten we dat het vaker voorkomt bij personen ouder dan 45 jaar en bij vrouwen. Er is tevens sprake van erfelijkheid: bij ongeveer de helft van de gevallen zit het fenomeen in de familie. Ook zwangere vrouwen hebben er vaker last van. Restless legs tijdens een zwangerschap kan komen door een gebrek aan ijzer. Met name in het laatste trimester van de zwangerschap kan men last krijgen van rusteloze benen, omdat tijdens deze periode een ijzertekort geregeld voorkomt. Het is nog niet helemaal bekend waarom een ijzertekort rusteloze benen zou veroorzaken, we weten wel dat een ijzertekort kan leiden tot minder dopamine.

Hierdoor kunnen de hersenen minder goed communiceren met het zenuwstelsel, wat weer kan leiden tot willekeurige bewegingen. Ook is aangetoond dat een verhoogd oestrogeenniveau tijdens een zwangerschap kan bijdragen aan de klachten van restless legs. Een tekort aan bepaalde vitamines zoals foliumzuur, ijzer en vitamine B12 is tevens een oorzaak van restless legs. Daarnaast is bekend dat bepaalde chronische aandoeningen zoals diabetes, nierziekten, reuma en schildklieraandoeningen in verband staan met het ontwikkelen van restless legs. Tot slot vergroten bepaalde medicijnen zoals antidepressiva en medicijnen tegen misselijkheid en allergieën de kans op rusteloze benen.

Hoewel de meeste symptomen van restless legs bij iedereen hetzelfde zijn, hebben sommige mensen last van willekeurige bewegingen die de benen ’s nachts maken. Ook hebben vrouwen die tijdens de zwangerschap rusteloze benen krijgen, er na de zwangerschap vaak geen last meer van.

Houd er rekening mee dat restless legs blijven terugkomen. De meeste mensen ervaren periodes waarin het beter gaat en periodes waarin men er meer last van heeft. Daarnaast gaat de aandoening rusteloze benen vaak samen met de slaapstoornis PMLD, oftewel Periodic Limb Movement Disorder. Hierbij bewegen uw benen of armen tijdens uw slaap, dit kan een zeer negatieve impact hebben op uw gemoedstoestand overdag. Het verschil met restless legs is dat deze aandoening zowel overdag als ’s nachts kan optreden, dit in tegenstelling tot PMLD.

Rusteloze benen zijn meestal vanzelf goed te herkennen aan de symptomen, ook kan de diagnose bevestigd worden middels een slaaponderzoek. Dit onderzoek kan bij u thuis plaatsvinden of in een slaapkliniek en hierbij wordt er geobserveerd hoe u zich tijdens uw slaap gedraagt. Zo wordt er geregistreerd of u plotselinge, onvrijwilige bewegingen maakt. Daarnaast worden er meerdere lichaamsfuncties gemeten in de slaap, zoals uw polsslag, borst-buikademhaling, mond-neusademhaling en het zuurstofgehalte in uw bloed. Ook wordt er gecontroleerd of u aan andere aandoeningen lijdt die restless legs kunnen veroorzaken.

Mogelijk worden de klachten verergerd door;

• Het drinken van alcohol;
• Het drinken van koffie;
• Roken;
• Overgewicht;
• Weinig beweging.

Het wordt dan ook aangeraden om te stoppen met roken, geen koffie te drinken in de avond en niet meer dan 1 glas alcohol per dag te drinken. Daarnaast is het zeer belangrijk dat u voldoende beweegt overdag, hiermee kunt u tevens overgewicht voorkomen. Probeer af te vallen als u overgewicht heeft, maar ga niet intensief sporten vlak voordat u gaat slapen. Bij het sporten komt er namelijk endorfine vrij, dit is een hormoon dat ons wakker en alert houdt. Dit is dus niet bevorderlijk voor uw nachtrust.

Er zijn geen specifieke medicijnen beschikbaar om restless legs mee te genezen. Meestal wordt er niet voor algemene medicijnen gekozen omdat deze niet altijd helpen en omdat deze bijwerkingen kunnen geven. Echter in sommige gevallen zijn de klachten zeer ernstig waardoor u overdag niet meer goed kunt functioneren wegens een slaaptekort of onrustige nachten. In dat geval schrijft uw huisarts of eventueel neuroloog u medicijnen voor.

Voorbeelden hiervan zijn ropinirol en pramipexol, dit zijn zogenaamde dopamine-agonisten. Dit soort medicijnen bootst de werking van dopamine na, dit is een stofje dat in de hersenen prikkels doorgeeft die nodig zijn om uw bewegingen soepel te laten verlopen. Het effect van dopamine-agonisten is echter niet optimaal, niet iedereen heeft er baat bij en het leidt vaak tot veel bijwerkingen. Bij langdurig gebruik van deze medicijnen kan de aandoening ook juist erger worden. Meestal wordt begonnen met een dosering van 0,088 mg per dag, deze moet u 2–3 uur voor het slapen gaan innemen. Indien nodig wordt de dosis elke 4–7 dagen verhoogd tot max. 0,54 mg per dag.

Een voorbeeld van een alternatieve behandeling is het dragen van compressiesokken. Deze sokken stimuleren de bloedsomloop gedurende de dag, waardoor men minder last zou hebben van restless legs.

Ook het eten van meer magnesium zou kunnen helpen om de klachten te verminderen. Magnesium verbetert namelijk de functies van de spieren en het zenuwstelsel en voorkomt spierkrampen. Om meer magnesium binnen te krijgen kan men producten eten zoals bananen, noten, avocado’s, spinazie en peulvruchten. U kunt echter ook kiezen voor magnesiumsupplementen. Ook manuele en podotherapie zouden helpen tegen rusteloze benen, evenals massages en yoga. Al deze methodes zorgen een betere bloedsomloop van de benen en voor meer ontspanning, waardoor u makkelijker in slaap zou kunnen vallen.

Tot slot is het aanpassen van de levensstijl een manier om de klachten van restless legs te verminderen. Het is voornamelijk belangrijk dat u overgewicht aanpakt, hiervoor moet u uw energiebalans weer herstellen door eenvoudigweg minder te eten en meer te bewegen. Als u minder en gezonder wilt eten, moet u weten dat vetten, koolhydraten, eiwitten en alcohol in een voedingsmiddel de meeste energie (en dus calorieën) bevatten. Welke voedingsstof de calorieën levert, maakt niet uit. Wel heeft iedere voedingsstof een andere invloed op het honger- en verzadigingsgevoel en behandelt het lichaam deze anders.

Vet zorgt bijvoorbeeld niet snel voor een verzadigd gevoel, maar verzadigt het lichaam wel langer. Koolhydraten worden in eerste instantie verbruikt als energiebron en alcohol wordt zo snel mogelijk verbrand. Daarnaast bevatten voedingsvezels heel weinig calorieën maar zorgen ze wel voor een verzadigd gevoel. Vandaar dat wordt aangeraden om voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkoren producten te eten als men wil afvallen. Afvallen is echter niet altijd eenvoudig, en vaak moet men hiervoor een aantal gewoonten veranderen. Doorzettingsvermogen en motivatie spelen hierbij een cruciale rol.

Begin met het stellen van een realistisch doel, afvallen kost namelijk tijd, dus stel het doel niet te hoog en bepaal haalbare tussendoelen. Wat tevens kan helpen is om uzelf op één vast moment in de week te wegen, hiermee krijgt u een goed inzicht in uw afvalproces. Wees daarnaast niet te streng voor uzelf. Heeft u uw doel sneller behaald dan verwacht? Beloon uzelf dan, hierdoor krijgt u meer motivatie om door te gaan.

Lukt het u niet om op eigen houtje af te vallen? Zoek dan professionele begeleiding, zoals een diëtiste. Hij of zij kan u helpen bij het aanleren van een gezond eet- en leefpatroon.

Zoals elk medicijn kunnen ook dopamine-agonisten bijwerkingen opleveren, al heeft niet iedereen hier last van. Voorbeelden van bijwerkingen van ropinirol en pramipexol zijn:

• Misselijkheid;
• Duizeligheid;
• Slaperigheid;
• Abnormale dromen;
• Verwardheid;
• Overgeven;
• Vermoeidheid.

Ropinirol en pramipexol mogen niet in combinatie met antipsychotica gebruikt worden. Houd er daarnaast rekening mee dat het drinken van alcohol de kans op plotselinge slaapaanvallen kan vergroten. Overleg tevens met uw arts als u zwanger bent of borstvoeding geeft en deze medicijnen wilt gebruiken.

Aangezien de precieze oorzaak van restless legs niet bekend is, is het moeilijk om deze aandoening te voorkomen. Wel kunt u rekening houden met bovenstaande adviezen om de klachten te verminderen en de kans op het ontstaan van restless legs te verminderen.

Zorg er tevens voor dat u genoeg beweegt. Als u sport of beweegt, maakt men namelijk endorfine aan, deze stof zorgt weer voor dopamine. Dit is een belangrijke neurotransmitter die invloed heeft op de klachten van rusteloze benen. Het advies is om dagelijks minimaal een halfuur te bewegen. Kies bijvoorbeeld voor de trap in plaats van de lift, maak een wandeling tijdens de lunchpauze of neem de fiets in plaats van de auto. Naast deze dagelijkse kleine veranderingen rondom het huis en werk, is het ook verstandig regelmatig te gaan sporten waarbij u uw hartslag verhoogt.

Kies hierbij voor activiteiten die u echt leuk vindt, u zult zien dat het hierdoor een stuk makkelijker is om deze sporten met plezier regelmatig uit te voeren. Het is belangrijk dat u een matige of zware inspanning moet leveren tijdens deze sportsessies, waarbij bijvoorbeeld uw hart sneller gaat kloppen en u gaat zweten. U hoeft echter niet buiten adem te raken.

Farmacotherapeutisch kompas. (2019). Pramipexol [website]. Geraadpleegd van https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/p/pramipexol

Farmacotherapeutisch kompas. (2019). Restless-legssyndroom [website]. Geraadpleegd van https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/restless_legssyndroom

Nederlands Huisartsen Genootschap. (2019, 15 november). Ik heb rusteloze benen [website]. Geraadpleegd van https://www.thuisarts.nl/rusteloze-benen/ik-heb-rusteloze-benen

Nederlands Huisartsen Genootschap. (2014, juli). Slaapproblemen en slaapmiddelen [website]. Geraadpleegd van https://www.nhg.org/standaarden/samenvatting/slaapproblemen-en-slaapmiddelen