Zenuwpijn

Zenuwpijn ontstaat doordat een zenuw beschadigd of ontstoken is. De zenuwgeleiding is verstoord, waardoor spontane, hevige pijnprikkels kunnen ontstaan. Vaak treedt de pijn slechts aan één kant van het lichaam op.

Zenuwpijn, ook wel neuropathische pijn genoemd, is het gevolg van een beschadigde zenuw of een bundel zenuwen van het ruggenmerg of de hersenen. Het zenuwstelsel bestaat uit het perifere zenuwstelsel (de verbindingen van en naar de organen, weefsels en het centrale zenuwstelsel) en het centrale zenuwstelsel (het ruggenmerg en de hersenen). Een zenuw is onderdeel van het perifere zenuwstelsel en geeft signalen van de hersenen door naar de spieren, als reactie hierop gaan de spieren samentrekken. Dankzij zenuwen kunnen we dus dingen voelen en lopen. Als een zenuw echter beschadigd is, dan is de zenuwgeleiding verstoord, waardoor er spontane, niet logische pijnprikkels ontstaan. Normaal gesproken heeft pijn een belangrijke functie in het lichaam, het dient als waarschuwing. Zo wordt u er van bewust dat water warm is en u uw hand moet terugtrekken. Bij zenuwpijn is er echter geen sprake van een oorzaak en heeft u voortdurend of af en toe last van pijnprikkels die geen functie hebben. Deze pijn kan schrijnend, brandend of stekend zijn en gaat vaak samen met ‘normale’ pijn. Zenuwpijn treedt vaak aan slechts één kant van het lichaam op en is bijna altijd chronisch. De pijn kan dus jarenlang aanhouden, is zeer hinderlijk en vaak moeilijk te behandelen.

Zenuwpijn wordt veroorzaakt door de beschadiging van een zenuw. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals een beknelling van de zenuw door een ongeluk of een hernia.
Ook een ontsteking of infectie zoals gordelroos kan de oorzaak zijn. Ook komt zenuwpijn vaker voor bij mensen die lijden aan diabetes mellitus (suikerziekte). Helaas is er niet altijd sprake van een duidelijke oorzaak, zoals bij aangezichtspijn.

Er zijn verschillende soorten zenuwpijn, afhankelijk van de locatie ervan. Een aantal voorbeelden zijn:

• Trigeminusneuralgie (aangezichtspijn);
• Mortons neuralgie (zenuwpijn van de voet);
• Carpaal tunnel syndroom (zenuwpijn in de pols);
• Ischias (zenuwpijn van de rug);
• Fantoompijn.

Bij aangezichtspijn is de driedelingszenuw, die gevoelsprikkels van het gezicht naar de hersenen stuurt, beschadigd. Dit lijdt tot heftige pijn in het gezicht, vaak aan één kant van het voorhoofd, de neus of onderkaak. De pijn kan getriggerd worden door koude en slikken of praten. De oorzaak van aangezichtspijn is niet bekend. Vaak wordt aangeraden het gezicht goed te beschermen tegen kou met een sjaal. De aandoening kan behandeld worden met medicijnen of een operatie.

Bij mortons neuralgie, oftewel zenuwpijn van de voet, is er een zenuw tussen de middenvoetsbeentjes bekneld geraakt. Dit kan komen door een slechte doorbloeding, bijvoorbeeld als gevolg van overbelasting maar ook afwijkingen aan de voet zoals een doorzakking kunnen de oorzaak zijn. Mensen die lijden aan mortons neuralgie hebben vooral last van pijn aan de voorvoet of tenen.

Bij het carpaal tunnel syndroom (CTS) is er sprake van zenuwpijn door de beknelling van een handzenuw in de pols. Dit leidt tot tintelingen, verminderde kracht in de vingers of hand- en zenuwpijn.

Ischias is rugpijn die vanuit de bil doorstroomt naar het been. Hierbij is de rugzenuw bekneld geraakt, bijvoorbeeld door een zwangerschap of bevalling, maar ischias kan ook ontstaan door te zwaar tillen, een hernia of tumor.

Tot slot is fantoompijn, pijn in een geamputeerd lichaamsdeel. Hoewel het lichaamsdeel niet meer aanwezig is, ondervindt men hier toch pijn aan. De oorzaak hiervan is nog niet helemaal bekend, gedacht wordt dat de zenuwen ‘denken’ dat het lichaamsdeel nog aan het lichaam zit, waardoor ze pijnprikkels doorgeven.

De bekendste symptomen van zenuwpijn zijn:

Hevige, spontane pijn;

Een prikkel die normaal geen pijn doet, zoals het aanraken van de huid, veroorzaakt ineens veel pijn;

Een prikkel die licht pijnlijk is, zoals een speldenprik, levert heftige pijn op;

Abnormale gewaarwordingen in een lichaamsdeel, zoals elektrische schokken, trillingen, tintelingen, jeuk en een dof of brandend gevoel;

• De aangedane plek wordt ook zonder aanraken steeds gevoeliger;
• De pijn houdt vaak wekenlang aan;
• De pijn is niet te genezen met gewone pijnstillers zoals paracetamol;
• Het pijnlijke gebied voelt koud aan.

Neem op vaste tijden een pijnstiller met een voldoende hoge dosis in, om zo de pijn onder controle te krijgen. Als de klachten afnemen, kunt u de inname van pijnstillers geleidelijk afbouwen.

Zenuwpijn kan verergeren als u de huid aanraakt of als deze in contact komt met koude lucht. Probeer dit dus zoveel mogelijk te voorkomen en draag genoeg warme kleding om u te beschermen tegen de kou. Om ervoor te zorgen dat u fit blijft en uw spierkracht behoudt, is het belangrijk dat u blijft bewegen, ook al heeft u pijn. Ga echter niet te ver en stop als u merkt dat hierdoor de pijn juist toeneemt. Daarnaast kan de pijn verminderen door uzelf af te leiden en te ontspannen, ga ook door met uw dagelijkse activiteiten zodat u zo min mogelijk stilstaat bij de pijn. Houd er rekening mee dat de pijn zeer vervelend is, maar geen kwaad kan. Ga echter altijd naar uw huisarts als de pijn heftig is, lang aanhoudt, toeneemt of geregeld terug komt.

Als u uw huisarts bezoekt voor zenuwpijn, zal deze u in eerste instantie medicijnen voorschrijven. Normale pijnstillers zoals paracetamol, NSAID’s of opioïden zijn vaak niet voldoende om zenuwpijn mee te behandelen. Daarom schrijft de huisarts medicijnen voor die specifiek gericht zijn op de overprikkeling van zenuwen of hersenen. Enkele voorbeelden van medicijnen tegen zenuwpijn zijn:

• Amitriptyline;
• Nortriptyline;
• Pregabaline;
• Carbamazepine;
• Gabapentine;
• Tramadol.

Vaak worden medicijnen voor epilepsie of depressie gebruikt bij de behandeling van zenuwpijn. Deze medicijnen remmen namelijk de signaaloverdracht van pijnprikkels in de zenuwen, waardoor het pijnsignaal vermindert. Houd er echter rekening mee dat het effect van deze medicijnen pas na enige weken merkbaar is.

Amitriptyline en nortriptyline (voor ouderen) zijn antidepressiva. Uw huisarts zal u deze medicijnen echter niet voorschrijven als u last heeft van hartklachten, dementie, plasproblemen of epilepsie. De belangrijkste bijwerkingen van deze medicijnen zijn sufheid en een droge mond.

Pregabaline is een medicijn tegen epilepsie dat de informatieoverdracht van de zenuwen in de hersenen beïnvloedt. De bijwerking hiervan zijn slaperigheid, hoofdpijn, en duizeligheid.

Carbamazepine en gabapentine beïnvloeden tevens de informatieoverdacht van de zenuwen in de hersenen en werken goed tegen aangezichtspijn. Ook hiervan zijn de bijwerkingen slaperigheid en duizeligheid.

Tramadol is een pijnstiller met morfine, dat wordt voorgeschreven bij heftige pijn. Nadeel van tramadol is dat deze veel bijwerkingen geeft en snel verslavend werkt.

Uw huisarts kan u bij lokale pijn ook een pleister met lidocaïne-crème of -zalf voorschrijven. Deze middelen verdoven de huid plaatselijk en tijdelijk.

Helaas is het effect van medicamenteuze behandeling van zenuwpijn vaak matig, slechts de helft van de patiënten heeft baat bij een bepaald geneesmiddel. Daarnaast is het effect onvoorspelbaar en kan dit, afhankelijk van het gebruikte middel, enkele weken op zich laten wachten. Indien één geneesmiddel onvoldoende helpt, kan uw arts u een combinatie van middelen met een verschillend werkingsmechanisme voorschrijven.

Als deze medicijnen onvoldoende werken of te veel bijwerkingen opleveren, kan uw huisarts u alternatieve behandelingen voorschrijven. Voorbeelden hiervan zijn:

• Een injectie met een ontstekingsremmer;
• Medicijnen toedienen in het ruggenmerg via een slangetje;
• Bij bijvoorbeeld een hernia kan een anesthesioloog de werking van de zenuw blokkeren met een injectie;
• Een pleister met capsaïcine, hierdoor wordt de lokale huid 1 tot 2 weken gevoelloos. Echter niet alle huisartsen zullen hiervoor kiezen aangezien hiervan veel bijwerkingen zijn gemeld.

Daarnaast wordt vaak gekozen voor cognitieve gedragstherapie, hierbij worden technieken aangeleerd om beter om te gaan met de pijn. Als u moeite heeft met het onderhouden van een actieve leefstijl omdat u veel pijn heeft, kan uw huisarts u doorverwijzen naar een fysiotherapeut, zodat u samen met hem of haar uw beweeggedrag structureel kunt aanpassen. Ook kunt u doorverwezen worden naar een psycholoog als u veel last heeft van chronische pijn en hierdoor uw dagelijkse activiteiten niet normaal kunt uitvoeren. Tot slot is een proefbehandeling met cannabis mogelijk als de andere behandelingen geen effect hebben, echter uitsluitend bij personen met chronische en hevige pijn en na overleg met deskundigen. Zoals gezegd is het in elk geval belangrijk dat u uw dagelijkse bezigheden probeert uit te blijven voeren, zodat u afgeleid wordt van de pijn. Voldoende beweging is tevens van essentieel belang.

Pijnstillers met opium en morfine zoals tramadol bevatten het risico op afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen, daarom mogen deze middelen niet voor chronisch gebruik gebruikt worden. Bijwerkingen komen helaas vaak voor en kwetsbare ouderen zijn gevoeliger voor het ontwikkelen hiervan. Daarom wordt er altijd begonnen met een lage dosering en wordt dit geleidelijk verhoogd om de bijwerkingen te beperken. Kwetsbare ouderen worden in het begin eenmaal per week gecontroleerd.

Aangezien zenuwpijn vaak ineens optreedt en de oorzaak soms onbekend is, is het moeilijk om zenuwpijn te voorkomen. U kunt wel voorkomen dat de klachten toenemen door voldoende te blijven bewegen en door bijvoorbeeld een pijndagboek bij te houden, zodat u inzicht krijgt in wanneer en hoeveel pijn u heeft. Hierdoor kan uw arts beter de oorzaak van de pijn achterhalen en een behandelplan opstellen. Ook is het bijvoorbeeld bij zenuwpijn bij diabetes belangrijk om goed te letten op een stabiele bloedsuikerspiegel door gezond te leven. Daarnaast kunt u rekening houden met bepaalde ‘triggers’ als u weet dat die bestaan. Zo kan koude een trigger zijn, zorg er dan voor dat u altijd voldoende bedekt de deur uit gaat. Een andere trigger kan strakke kleding zijn. Probeer te achterhalen wat voor u het beste werkt zodat u uw levenskwaliteit kunt verbeteren.

Academisch Pijn Centrum Nijmegen (2019), Neuropathische pijn (online). Beschikbaar op: http://www.pijn.nl/locatie-van-pijnsymptomen/algemene-pijnsyndromen/neuropatische-pijn.html (bekeken op 18 november 2019).

Farmacotherapeutisch Kompas (2019), Neuropathische pijn (online). Beschikbaar op: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/neuropathische_pijn (bekeken op 18 november 2019).

Nederlands Huisartsen Genootschap (2019), Ik heb zenuwpijn (online). Beschikbaar op: https://www.thuisarts.nl/zenuwpijn/ik-heb-zenuwpijn (bekeken op 18 november 2019).

Nederlands Huisartsen Genootschap (2019), Pijn (online). Beschikbaar op: https://www.nhg.org/standaarden/samenvatting/pijn (bekeken op 18 november 2019).