Symptomen van een te hoog cholesterol

Cholesterol is niet per se slecht. In tegendeel, het is een soort vet (lipiden) dat nodig is voor de opbouw van celwanden en de productie van galzuren (noodzakelijk voor de opname van voedingsstoffen door de darmen), verschillende hormonen en vitamine D. Kortom: cholesterol is onmisbaar voor essentiële lichaamsprocessen. Het is echter wel van wezenlijk belang dat cholesterol in precies de juiste hoeveelheden in het lichaam aanwezig is. Anders veroorzaakt het problemen.

Hoe werkt cholesterol?

De meeste cholesterol wordt aangemaakt door de lever. De rest neemt het lichaam op uit voeding. Via de darmen en bloedbaan wordt het vervolgens ‘bezorgd’ op de plekken in het lichaam waar het nodig is.

Voor dit transport wordt het verpakt in lipoproteïnen (een soort eiwitbolletjes). Hierdoor wordt voorkomen dat dit vet in het bloed gaat klonteren. Er zijn drie soorten lipoproteïnen: HDL, VLDL en LDL. HDL ((Hoge Dichtheid Lipoproteïnen)en VLDL (Zeer Lage Dichtheid Proteïnen) zijn de goede soorten cholesterol. LDL (Lage Dichtheid Lipoproteïnen) is “slecht” cholesterol, in die zin dat het zich makkelijk hecht aan de binnenbekleding van bloedvaten.

Wat is een te hoog cholesterol?

Wanneer er gesproken wordt over een hoog cholesterol, wordt een te hoog gehalte aan LDL-cholesterol bedoeld. Deze variant plakt makkelijk aan de wanden van slagaders, waardoor deze kunnen vernauwen en dichtslibben.

Bloedonderzoek

Het makkelijkste is dat je je bloed laat onderzoeken bij de huisarts. Maar tegenwoordig kan je ook thuis zelf een Cholesterol bloedonderzoek doen. Je neemt dan zelf een bloedmonster en stuurt dit vervolgens op naar het laboratorium. Het bloed wordt getest op aanwezigheid van bepaalde ontstekingswaarden en verschillende vetten, waaronder twee soorten: de goede soort HDL en slechte LDL. De onderlinge verhouding is een goede graadmeter voor de kans op hart- en vaatziekten. De uitslag wordt per je dan per e-mail toegestuurd.

Wat zijn de symptomen van een te hoog cholesterol?

Een hoog cholesterol wordt wel eens een ‘stille moordenaar’ genoemd. Dit komt omdat deze aandoening zelf nauwelijks duidelijke symptomen geeft, terwijl het een belangrijke risicofactor is voor hart- en vaatziekten. We delen daarom de symptomen op in zichtbare en indirecte symptomen.

Zichtbare symptomen van te hoog cholesterol

De enige zichtbare symptomen die mogelijk duiden op een hoog cholesterol duiden zijn:

• Gelige knobbeltjes rond de oogleden (xanthelasmata).
• Een witte ring rond de iris (arcus lipoïdes).
• Knobbelige verdikkingen op de pezen (xanthomen). Deze verdikkingen zitten meestal op de achillespees en pezen van de handrug. Ze kunnen ook op de pezen van de voet, knie of elleboog zitten.

Indirecte symptomen van een te hoog cholesterol

De overige symptomen van hoog cholesterol zijn indirect van aard. Hiermee bedoelen we dat een hoog cholesterol herkent kan worden door de klachten die mede door deze aandoening veroorzaakt worden. Het zijn de symptomen die het gevolg zijn van het dichtslibben van slagaders (aderverkalking).

Aderverkalking

Aderverkalking of atherosclerose treedt met name op aan de binnenbekleding van de kransslagader, de aorta en vertakkingen van de aorta. De afzetting van cholesterol (atherosclerotische plaques) is een sluipend proces. Langzaam maar zeker raken de slagaders die zijn aangedaan vernauwd, waardoor de doorstroming van (zuurstofrijk) bloed steeds meer wordt gehinderd. Pas wanneer de doorgang 50% door de afzetting van cholesterol is vernauwd, ontstaan er klachten.

Welke symptomen er als gevolg van hoog cholesterol optreden, is afhankelijk van de ernst van de aderverkalking en de locatie van de vernauwing.

Angina pectoris

Zo zorgt een verminderde bloedtoevoer naar het hart bijvoorbeeld voor pijn op de borst. Dit wordt ook wel angina pectoris genoemd. In eerste instantie gebeurt dit bij inspanning of stress. De extra zuurstof die het hart hiervoor nodig heeft, wordt dan niet voldoende aangeleverd, wat een drukkende pijn op de borst veroorzaakt.

Vermoeidheid en kortademigheid

Andere mogelijke signalen zijn onder andere abnormale moeheid, kortademigheid, duizeligheid, zweten en misselijkheid. Wanneer hoog cholesterol leidt tot vaatvernauwing in de benen, is dit het eerst te merken aan symptomen zoals krampende pijn of een moe of doof gevoel in de benen tijdens lopen, traplopen of rennen. Dit wordt ook wel ‘etalagebenen’ genoemd. In de hersenen kan aderverkalking bijvoorbeeld coördinatieproblemen of verlies van gezichtsvermogen veroorzaken.

Hartinfarct

Wanneer een bloedvat volledig verstopt raakt, krijgt het weefsel dat het vat ‘bedient’, helemaal geen zuurstof meer. In het hart (kransslagader) leidt dit tot een hartinfarct en in de hersenen tot een TIA (bij kortdurend zuurstoftekort) of een beroerte (bij langdurig zuurstoftekort).

Dergelijke blokkades zijn meestal het gevolg van een bloedprop die ontstaat op een opengescheurde ophoping van cholesterol (en andere stoffen). De blokkade door zo’n bloedstolsel kan ontstaan op de plek van de scheur zelf, maar ook op een andere plek ‘stroomafwaarts’.

Bekende symptomen van een hartinfarct zijn een plotseling optredende, matige tot zeer heftige pijn op de borst. Deze pijn kan uitstralen naar de kaken, de schouders en de rug.

TIA of beroerte

De symptomen van een TIA zijn onder andere verlammingsverschijnselen in het gezicht, blindheid aan één of beide ogen of dubbel zien en wartaal uitslaan. Dit soort verschijnselen zijn tijdelijk. Als de klachten niet verdwijnen, is er sprake van een beroerte. Deze twee voorbeelden van de indirecte symptomen hoog cholesterol kunnen een dodelijke afloop hebben.

Behandeling van een te hoge cholesterol

Een hoog cholesterol kan op twee manieren behandeld worden:

• Veranderingen in de levensstijl gericht op voeding en beweging.
• Medicatie in de vorm van statines.

Pas je levensstijl aan

Bij licht verhoogde waarden (5-7 mmol/l) kunnen veranderingen in de levensstijl voldoende zijn, alleen al aangepaste voeding kan leiden tot een 10% lager cholesterolgehalte.

Vermijd verzadigde vetten

Het belangrijkste voedingsadvies is te minderen met verzadigde vetten of deze helemaal te mijden. Verzadigde vetten zitten onder andere in vet vlees (zoals worst), kaas, room, koek en gebak. De maximaal aanbevolen hoeveelheid verzadigd vet is 30g per dag voor mannen en 20g per dag voor vrouwen.

Neem omega 3-vetzuren

Gebruik om te koken geen kokos- of palmolie, maar olijfolie of lijnzaadolie. Eet vijf porties fruit en groente per dag: deze bevatten geen cholesterolverhogend vet en kunnen dienen als vervanging van andere voedingsmiddelen die dat wel bevatten. Eet minstens twee keer per week olieachtige vissen, zoals makreel, tonijn en zalm. Deze zijn rijk aan omega 3-vetzuren die het cholesterolgehalte verlagen. Ook avocado’s en noten zijn bronnen van omega 3-vetzuren.

Eet minder suiker

Triglyceriden reageren vooral op suikerrijke voeding, dus minder daarmee, ook met alcohol!

Eieren zijn o.k.

Opmerkelijk is dat eieren, die veel cholesterol bevatten, gewoon gegeten kunnen worden. Het lichaam verwerkt deze op een manier die het circulerende cholesterol niet verhoogt.

Eet rodegistrijst

Rodegistrijst wordt genoemd als een natuurlijke vorm van cholesterolverlaging. Uit cholesterolstudies is gebleken dat het de cholesterolwaarden tot wel 25% kan verlagen, maar helaas is er nog onvoldoende onderzoek gedaan om dit aan te kunnen bevelen.

Stop met roken

Een andere stap die genomen kan worden, is stoppen met roken. De chemische stoffen in sigaretten verminderen het ‘goede’ HDL-cholesterol en beschadigen bovendien de wanden van bloedvaten.

Beweeg

Elke dag minstens 30 minuten lichaamsbeweging verbetert het metabolisme van cholesterol en kan leiden tot gewichtsverlies, wat ook weer een verlagend effect heeft op cholesterol.

Overweeg medicatie

Medicatie wordt aanbevolen in alle gevallen waarin door andere factoren een verhoogd risico op vaatziekten bestaat: hoge bloeddruk, diabetes, roken en wanneer vaatziekten in de familie voorkomen. Als het risico hoog is (>10% kans op verstopping in de komende tien jaar) of als al sprake is geweest van een verstopping, dan is medische behandeling noodzakelijk.

Statines werken door het enzym te blokkeren dat cholesterol aanmaakt in het lichaam. Ze worden ’s avonds ingenomen, omdat het enzym ’s nachts het meest actief is. Er zijn verschillende soorten statines, en van allemaal is aangetoond dat ze ‘slecht’ LDL-cholesterol met 25-40% verlagen, ook in lage doseringen.

Helaas hebben statines, net als andere medicijnen, bijwerkingen. Mogelijke bijwerkingen zijn spierpijn, hoofdpijn, maag- en darmklachten en verminderde leverfunctie. Verhoging van de dosis betekent een verhoogde kans op bijwerkingen, terwijl de extra cholesterolverlaging maar ongeveer 6% is. Daarom moet begonnen worden met een lage dosering, met na drie maanden een controle van het cholesterolgehalte en de leverfunctie.

Een ander mogelijk medicijn is ezetimibe, dat de opname van cholesterol uit voedsel remt. Dit medicijn is echter veel minder effectief en kent meer bijwerkingen.

© Syed Z Arfeen
Medisch adviseur
Juli 2017