Een litteken ontstaat doordat de huid zich hersteld na een huidbeschadiging. Des te meer de huid beschadigd is en hoe groter de wond, des te groter het litteken.

De meeste mensen hebben wel een of meerdere littekens. Normaal gesproken leveren deze geen problemen op. Ze ontstaan als de huid zich hersteld nadat deze is beschadigd. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn na een ongeluk, operatie of huidziekte. Als de huid erg beschadigd is, dan kan het lange tijd duren voordat de huid weer helemaal genezen is. In het begin is een litteken vaak rood en verdikt. Littekens worden gevormd door littekenweefsel, dit bestaat voornamelijk uit bindweefsel.

De oorzaken van littekens zijn beschadigingen van de huid. Deze kunnen optreden als gevolg van:

• Een val;
• Brandwond;
• Ongeval;
• Operatie;
• Ziekte;
• Piercing;
• Tatoeage;
• Vaccinatie.

Als hierbij alleen de opperhuid, oftewel de bovenste huidlaag beschadigt, dan ontstaat er geen litteken. Als de wond echter diep in de huid zit, dan duurt de genezing van de huid langer. De wond moet namelijk opgevuld worden, hiervoor maakt de huid nieuw bindweefsel aan om een nieuw stukje huid te vormen. Dit heeft de vorm van een smalle streep en wordt meestal wit. Daarnaast spelen een aantal factoren een rol bij de littekenvorming. Zo duurt de wondgenezing langer bij oudere mensen. Wonden genezen over het algemeen sneller bij jonge mensen, maar het lichaam kan echter ook te veel nieuwe huid aanmaken, waardoor er grotere en dikkere littekens ontstaan. Littekens op spieren of bewegende lichaamsdelen zoals de rug, schouder en gewrichten kunnen uitrekken, waardoor het litteken beter zichtbaar wordt. Tot slot kan er een abnormaal litteken ontstaan als de wond geïnfecteerd raakt. Daarom is het van belang om de wond zo snel mogelijk goed te verzorgen.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de volgende vormen littekens:

• Keloïd;
• Atrofisch litteken;
• Hypertrofisch litteken.

Een keloïd komt vooral voor bij jongere mensen en bij mensen met een donkere huidskleur. Een keloïd is een zeer verdikte, rood tot zwart litteken met een onregelmatig vorm. Ook is een dergelijk litteken groter dan de oorspronkelijke wond. Een keloïd kan tevens ontstaan na het zetten van een piercing, een tatoeage of vaccinaties, maar kan ook spontaan ontstaan zonder huidbeschadiging. Het is een ontsierend litteken dat kan jeuken of in sommige gevallen pijnlijk is.

Een atrofisch litteken ligt in tegenstelling tot een ‘normaal’ litteken niet op maar in de huid. Het ziet er meer uit als een rond putje. In dit geval werd het genezingsproces verstoord en is er niet genoeg nieuwe huid aangemaakt. Het treedt vooral op na acne en waterpokken.

Een hypertrofisch litteken komt vooral voor bij jonge mensen en bij mensen met een donkere huid. Het litteken is meestal rood, verdikt en ligt op de huid. Het kan ook jeuken of pijnlijk zijn. In tegenstelling tot een keloïd is een hypertrofisch litteken niet groter dan de wond zelf. Het kan zijn dat een dergelijk litteken vanzelf geneest, maar dit hoeft niet het geval te zijn en kan een aantal jaar duren.

Een litteken is te herkennen aan de kleur: meestal is deze wit maar het kan ook rood of donker zijn. Daarnaast is er bijna altijd sprake van een verdikking van de huid. In het geval van littekens na acne of waterpokken zijn er putjes zichtbaar.

Houd er rekening mee dat nieuwe littekens (tot 18 maanden) erg gevoelig zijn. Stel deze dan ook niet bloot aan extreme temperaturen zoals de felle zon, zonnebank, sauna en extreme kou. Vermijd tevens het dragen van strakke kleding omdat deze kunnen irriteren of het litteken kunnen beschadigen. Ga niet aan het litteken krabben als deze jeukt, probeer er zoveel mogelijk af te blijven. Pas op met krachtsporten en sportoefeningen die te veel druk op het litteken uitoefenen, aangezien de huid makkelijk kan beschadigen. Smeer tot slot het litteken regelmatig in met een herstellende crème, eventueel in combinatie met een kleine massage om verklevingen te voorkomen en hard weefsel te verzachten.

Een litteken kan op zich geen kwaad, wel kan het soms leiden tot klachten zoals jeuk en pijn of problemen voortvloeiend uit cosmetisch oogpunt. In dat geval kunt u ervoor kiezen om het litteken te behandelen. Helaas is het niet mogelijk om een litteken volledig te doen verdwijnen. Overleg met uw huisarts of dermatoloog en bespreek wat u stoort aan het litteken. U kunt vervolgens samen de meest geschikte behandelmethode kiezen.

Wat betreft operatieve methodes kan er een onderscheid gemaakt worden tussen de volgende behandelingen:

• Littekencorrectie;
• Dermabrasie;
• Laserbehandeling;
• Chemische peeling.

Bij een littekencorrectie verwijdert een plastisch chirurg het litteken en verbindt hij of zij de twee stukjes huid opnieuw met elkaar, zodat deze minder opvallen. Zo wordt bijvoorbeeld een lang litteken een stuk korter. Ook kan de ligging van het litteken worden veranderd, zodat deze in een rimpel of huidplooi valt en zodoende minder opvalt. Als men last heeft van een verdikt litteken kan er gekozen worden voor dermabrasie. Hierbij wordt de huid met behulp van een elektrisch apparaatje als het ware afgeschaafd.

De procedure vindt plaats onder lokale verdoving en de arts gebruikt een snel ronddraaiende borstel met staaldraad of schijf met diamantkorrels. Bij kleine littekens is slechts één behandeling voldoende. Als het litteken diep ligt en groot is, dan kunnen er meerdere behandelingen nodig zijn. Het duurt ongeveer een week voordat de wond genezen is. Ook kan er een laserbehandeling gebruikt worden om littekens minder zichtbaar te maken. Deze methode is vooral efficiënt voor littekens die zijn ontstaan na acne.

Een voorbeeld van een veelgebruikte techniek is de gefractioneerde CO2-laser. Deze maakt kleine brandgaatjes in de huid met behulp van infraroodlicht. Deze lasterstraal dringt door tot in de diepere huidlaag en zorgt ervoor dat er nieuw collageen wordt aangemaakt. Heirdoor wordt de huid steviger en egaler. Vaak zijn meerdere behandelingen nodig voordat er voldoende resultaat zichtbaar is.

Tot slot kan er gekozen worden voor een chemische peeling. Hierbij wordt er een substantie op de huid aangebracht die de celdeling doet versnellen. De opperhuid gaat zich vernieuwen, waardoor de ‘oude’ huid gaat afschilferen. De huid wordt egaler waardoor de littekens minder opvallen. Ook deze methode is vooral geschikt voor littekens na acne.

Naast operatieve methodes kan er gekozen worden voor alternatieve behandelingen, zoals injecties en siliconen. In het geval van injecties wordt er een vloeistof met corticosteroïden geïnjecteerd in de huid. Deze stoffen remmen de deling van het littekenweefsel, zodat deze niet meer kan groeien. Ook roodheid en zwelling zullen afnemen. Vaak zijn er elke maand meerdere injecties nodig om het litteken platter, zachter en kleiner te maken.

Nadeel van deze behandelmethode is dat de huid pigment kan verliezen, waardoor de plek licht wordt, ook kan de huid te dun worden. Siliconenpleisters en siliconengel zorgen ervoor dat het litteken volledig is afgesloten van de buitenlucht, hierdoor wordt de groei ervan geremd. Het litteken wordt zachter en gladder en klachten zoals pijn en jeuk kunnen verminderen. Siliconenpleisters worden vaak gebruikt bij hypertrofische littekens en siliconengel bij littekens in het gezicht.

Er kan tevens gekozen worden voor een stikstofbehandeling, waarbij keloïd-littekens van binnenuit bevroren worden. Het litteken wordt eerst verdoofd en daarna bevroren. In uitzonderlijke gevallen wordt er gekozen voor radiotherapie. Dit wordt alleen gedaan bij hardnekkige keloïden. Met behulp van een dun slangetje in de wond, wordt het litteken inwendig bestraald door de plastisch chirurg. Ook drukbehandeling wordt alleen in uitzonderlijke gevallen geadviseerd. Hierbij geeft speciaal op maat gemaakte kleding druk op het lichaam, dit geeft een signaal af dat de groei van littekencellen zou moeten remmen.

De meeste behandelmethodes vormen weinig risico’s en bijwerkingen. Echter bij chirurgische ingrepen zoals een littekencorrectie is er altijd sprake van risico’s. De meeste bijwerkingen van injecties met

corticosteroïden zijn pijn op plek van de injectie, deze pijn kan een paar dagen aanhouden. Hoewel er altijd een lokaal verdovend middel wordt aangebracht om de pijn te verzachten, kunt u altijd last krijgen van een pijnlijke plek. Hiertegen kunt u paracetamol nemen. U kunt tevens last krijgen van zogenaamde opvliegers zoals een rood hoofd en warmteaanvallen. Vertel het aan uw arts als u zwanger bent of borstvoeding geeft. Mogelijk mag u dit middel dan niet gebruiken.

Bijwerkingen van een laserbehandeling en peeling zijn een warm en branderig gevoel en rood hoofd. Dit gaat meestal na een paar uur vanzelf over.

Om een litteken te voorkomen moet u er altijd voor zorgen dat de huidplek schoon blijft. Was de plek dagelijks met water en zachte zeep om bacteriën en vuil te verwijderen. Gebruik tevens een vochtherstellende crème zoals vaseline om de beschadigde huid vochtig te houden.

Vaseline of een andere vette crème voorkomt dat de huid uitdroogt, hiermee kan weefselschade en een vertraagde wondgenezing voorkomen worden. Ook voorkomt men hiermee dat er een korstje ontstaat, wonden met korstjes genezen namelijk minder snel. Daarnaast is het bewezen dat de huid minder snel hersteld als men rookt, een vitaminetekort heeft of veel in de zon zit.

Zorg dus voor een gezonde levensstijl. Blijf ook als de wond dicht is doorgaan met het smeren van een verzorgende crème om de huid soepel te houden. Masseer tevens het litteken, hierdoor kunt u deze minder zichtbaar maken.

Houd er rekening mee dat het litteken twee tot drie maanden na de beschadiging het zichtbaarst is. Meestal heeft het litteken een jaar nodig om zijn uiteindelijke vorm te bereiken.