Astma (Asthma bronchiale, bronchiaal astma) vormt samen met COPD de zogenaamde obstructieve longziekten. Astma is een chronische longontsteking waarvoor in 2017 naar schatting 641.000 personen bij de huisarts of specialist geweest zijn. Op jonge leeftijd is de diagnose moeilijk te stellen en vaak groeien kinderen er gelukkig ook overheen. Door de chronische ontsteking vernauwen de luchtwegen zich, waardoor u last kunt krijgen van kortademigheid, een piepende ademhaling en hoesten. Ook op momenten waarop u geen aanval heeft, zijn de luchtwegen nog steeds ontstoken. Door griep en verkoudheid kunnen de klachten verergeren, net als door bepaalde prikkels. Die prikkels en de reacties daarop kunnen per mens, per seizoen en zelfs per dag verschillen.

Astma kan de kwaliteit van uw leven behoorlijk aantasten, en u beperken in uw dagelijkse activiteiten. Maar, naarmate u meer kennis over astma krijgt, en over hoe uw lichaam op prikkels reageert, kunt u met gerichte leefstijlwijzigingen de kwaliteit van uw leven weer flink verbeteren.

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen, waarbij de luchtwegen vernauwd zijn, en verhoogd prikkelbaar. Astmapatiënten hebben vaak last van benauwdheid of een piepende ademhaling, ze hoesten veel, en als gevolg van deze aandoening hebben ze vaak last van vermoeidheid. De prikkels die de klachten veroorzaken zijn verschillend per persoon, per seizoen en zelfs per dag. Ze zijn te verdelen in allergische prikkels en niet-allergische prikkels, en de hierdoor veroorzaakte klachten treden op in kort- of langdurende aanvallen.

De wetenschap is er nog niet achter wat nu precies astma veroorzaakt. Wel is duidelijk dat erfelijkheid een grote rol speelt. Als beide ouders astma of een allergie hebben, dan heeft het kind 70% kans op astma. Dat percentage wordt verlaagd tot 50% als slechts één van de ouders een allergie of astma heeft. Ook kan de omgeving een rol spelen bij het ontstaan van astma (en allergie) op een latere leeftijd. Na veelvuldige blootstelling aan bepaalde stoffen, kan zich bijvoorbeeld een allergie ontwikkelen. Toch is ook hierbij de erfelijkheidsfactor erg belangrijk. De aanleg daarvoor moet dan namelijk wel al vanaf de geboorte aanwezig zijn.

Astma wordt in vier vormen onderverdeeld, waarbij er soms overlap kan zijn. Hieronder worden de verschillende vormen van astma kort omschreven:

• Allergisch astma: Dit is een van de meest voorkomende vormen van astma. Bij deze vorm van astma bent u allergisch voor bepaalde stoffen, en wordt u benauwd als u deze stoffen inademt. Deze stoffen worden prikkels genoemd. Allergische prikkels zijn bijvoorbeeld uitwerpselen van huisstofmijt, pollen van bomen, grassen en onkruid, huidschilfers van harige dieren, schimmels, bepaalde voedingsmiddelen (zoals schaaldieren en noten) en beroepsgebonden allergenen (bv. bij schilders, kappers, bakkers en paprikatelers). Als u deze stoffen inademt, dan maakt uw lichaam histamine aan, en dat roept de allergische reactie op.
• Niet-allergisch astma: Hierbij wordt u wel benauwd als u bepaalde stoffen inademt, maar is er geen sprake van een allergische reactie. Bekende niet-allergische prikkels zijn virale luchtweginfecties, verandering in temperatuur of luchtvochtigheid, tabaksrook, parfums, sprays, huidverzorgingsproducten, wasmiddelen, scherpe luchtjes (zoals bak- en verflucht), en luchtvervuiling (zoals fijnstof).
• Inspanningsastma: Hier is sprake van als u benauwd wordt als u zich inspant. Voor deze vorm van astma kan een medicijn in een inhalator voorgeschreven worden, dat u, voordat u met sporten begint, inneemt, zodat u minder last krijgt. Mensen met inspanningsastma hebben er baat bij als ze een activiteit rustig aan starten. Dan kunnen hun longen wennen aan de overgang van rust naar inspanning. Stress en emoties (zowel positieve als negatieve) kunnen de klachten verergeren. Dit geldt ook voor temperatuurwisselingen en luchtvochtigheid. Voor mensen met inspanningsastma geeft koude en droge lucht een verergering.
• Ernstig astma: Dit wordt gezien als een aparte vorm van astma. Er zijn gelukkig niet veel mensen met ernstig astma. Deze vorm van astma is moeilijk met medicijnen onder controle te houden en geeft daarom waarschijnlijk veel klachten, waardoor u ook regelmatig naar het ziekenhuis moet voor behandeling.

Er zijn een aantal duidelijk herkenbare symptomen van astma. Het hoeft echter niet altijd om astma te gaan, omdat deze symptomen ook op andere aandoeningen kunnen wijzen. Hieronder bespreken we de meest voorkomende:

1. Benauwdheid. Bij een astma-aanval kunt u het beangstigende gevoel hebben dat u stikt. Dit komt omdat uw longen overvol raken met lucht, en dit niet goed kunnen verversen. Het is in principe niet gevaarlijk. Ga bij een astma-aanval rechtop zitten, en maak uw luchtweg vrij door obstakels als een das of bovenste knoopjes van een overhemd open te maken.
2. Ook een heel duidelijk symptoom is een piepende ademhaling. Dit ontstaat om dat uw luchtpijp en bronchiën zich vernauwen en de omliggende spiertjes verkrampen. Of een raspende ademhaling als uw neus of keel overdag ‘dicht’ zit.
3. Kortademigheid, als u snel buiten adem bent en naar lucht hapt, is vaak een symptoom dat op astma kan wijzen.
4. Tenslotte is een gebrek aan energie een voor de hand liggend gevolg van astma. Uw nachtrust is slecht, overdag heeft u moeite met ademhaling, en dat put u uit.

Vaak wordt astma verward met COPD. Toch zijn deze twee aandoeningen op belangrijke punten heel verschillend:

• Waar astma duidelijk een erfelijke factor heeft, is COPD vaak een gevolg van roken.
• Astma treedt op in aanvallen, COPD is chronisch aanwezig.
• Astma komt voor bij alle leeftijden, COPD treedt op na het 40e levensjaar.
• Het beloop van astma is overwegend gunstig en met onderhoudsmedicatie prima onder controle te houden. COPD is chronisch en verergert geleidelijk.
• De levensverwachting bij astmapatiënten is normaal, bij COPD verminderd.
• De longfunctie bij astmapatiënten is bij optimale behandeling normaal, bij COPD-patiënten zelfs bij optimale behandeling verminderd.

Met uw leefstijl kunt u veel doen om minder vaak en minder heftige astma-aanvallen te krijgen. U kunt zorgen dat u gezond leeft en eet, een gezond lichaamsgewicht onderhoudt en een goede conditie opbouwt. Ook helpt het om de prikkels waar u gevoelig voor bent te vermijden, en maatregelen te nemen tegen bepaalde allergenen. Ga daarnaast zorgvuldig om met het gebruik van de medicijnen die u voorgeschreven worden.

In het behandelplan van de arts zal als eerste een zogenaamd niet-medicamenteus beleid besproken worden. Hierbij gaat het om leefstijlveranderingen waardoor de klachten mogelijk beter onder controle gehouden kunnen worden. Er zijn duidelijke verbanden gelegd tussen uithoudingsvermogen en obesitas en de mate waarin de astma beter onder controle gehouden kan worden. Daarnaast zal de arts medicijnen voorschrijven, afhankelijk van de frequentie van de klachten. Bij minder frequente astma aanvallen zal een kortwerkend β2-sympathicomimeticum als salbutamol of terbutaline geadviseerd worden naar behoefte, maar als dit vaker dan 3x per week wordt, dan gaat de arts over naar een inhalatiecorticosteroïd, zoals Beclomethason, budesonide, ciclesonide of fluticason, of, bij aanhoudende lokale bijwerkingen, naar montelukast.

Een inhalatiecorticosteroïd kan met een langwerkend β2-sympathicomimetium, zoals formoterol of salmeterol, worden gecombineerd als het resultaat nog te wensen overlaat. Als met deze stappen na 3 maanden de astma nog niet onder controle is, wordt er vaak doorverwezen naar tweedelijnszorg. Er is dan sprake van 'moeilijk behandelbaar astma'.

Bij minder frequente astmaklachten (2x per week of minder) wordt gebruik naar behoefte van een kortwerkend β2-sympathicomimeticum (zoals salbutamol) geadviseerd.

Bij frequentere klachten (3x per week en vaker) en vaker gebruik van het kortwerkende β2-sympathicomimeticum adviseert men een onderhoudsbehandeling met een inhalatiecorticosteroïd (ICS).

Indien hiermee onvoldoende astmacontrole wordt bereikt, kan er een langwerkend β2-sympathicomimeticum aan worden toegevoegd.

Er zijn meerdere alternatieve behandelingen mogelijk. Deze zijn nooit ter vervanging van een reguliere behandeling, maar kunnen uitstekend werk verrichten als complementaire behandeling. Houd uw arts altijd op de hoogte als u alternatieve behandelingen overweegt.

• Er zijn homeopathische middelen verkrijgbaar die uitstekende resultaten kunnen bereiken met uw afweersysteem. U kunt deze middelen zelf kopen, maar u kunt ook advies vragen bij een homeopathische behandelaar. Dit is echter niet wetenschappelijk bewezen.
• Acupunctuur, een eeuwenoude oosterse behandelmethode, kan goede resultaten boeken. De acupuncturist probeert met kleine, dunne naalden uw verstoorde energiestromen weer in balans te brengen. Dit is wetenschappelijk niet bewezen.
• Ademtherapie is altijd een heel goede complementaire behandeling. Fysiotherapeuten en logopedisten bieden dit vaak aan, niet alleen voor astmapatiënten, maar ook voor andere aandoeningen. Een goede ademhaling bij rust en bij inspanning is altijd een goed streven.
• Antroposofische behandelingen kunnen heel breed zijn. Het kan bestaan uit bewegingstherapie, voedingsadviezen, medicijnen en massage.
• Natuurgeneeskunde en fytotherapeutische behandelingen maken gebruik van eeuwenoude kruidenkennis, gecombineerd met modern wetenschappelijk onderzoek. Er wordt gebruik gemaakt van kruiden, massages en aangepaste voeding.
• Als stress en emoties bij u aanvallen kunnen veroorzaken, dan is yoga een zeer goede alternatieve ondersteuning. U leert uw lichaam en geest in balans te brengen en een goede ademhaling toe te passen, waardoor u stressmomenten en emoties beter kunt verwerken.

Uw levensstijl heeft een grote invloed op de mate waarin u last heeft van de klachten die bij Astma horen. Zoals u weet, is astma een chronische aandoening, maar er zijn manieren om uw leven zo aangenaam mogelijk te maken.

De volgende aanpassingen van uw leefstijl zijn het meest effectief:

• Zorg ervoor dat uw omgeving weet dat u astma heeft. Men kan er dan rekening mee houden en u kweekt er begrip mee, als u bepaalde activiteiten en omgevingen vermijdt.
• Als u rookt, dan is stoppen met roken eigenlijk een no-brainer. Daarnaast is het natuurlijk heel verstandig om niet rond te hangen in een omgeving waar het blauw staat van de rook, eigenlijk is elke sigaret in uw nabijheid er al één teveel, vermijd passief roken.
• Als u positief getest bent op allergenen, dan is het vermijden van deze allergische prikkels van groot belang om aanvallen te voorkomen. Heeft u een niet-allergisch astma, dan geldt dit met name voor omgevingen met veel autoverkeer, en bepaalde weersomstandigheden wanneer er een hoger risico op smog is. Er zijn in de diverse weer-apps vaak speciale icoontjes om het risiconiveau voor astmapatiënten aan te geven.
• Als u allergisch astma heeft, dan kunnen maatregelen tegen huisstofmijt goede resultaten geven.
• Zorg voor een goede conditie. Als uw conditie en uithoudingsvermogen verbeteren, zullen ook uw aanvallen minder heftig zijn.
• Tenslotte is ook uw BMI van belang. Obesitas hangt samen met een slechtere astmacontrole, verminderde reactie op corticosteroïden en een verminderde luchtwegdiameter, zelfs na correctie van longvolume.