SOA

Soa’s (ook wel geslachtsziekten genoemd) zijn besmettelijk. Ze worden verspreid via onveilige seks. Omdat de meeste soa’s in het begin geen klachten geven, weten veel mensen niet dat ze besmet zijn. Daardoor kan de aandoening zich verder verspreiden. Op deze pagina lees je meer over de meest voorkomende soa’s, de bijbehorende symptomen, risico’s en de behandelmogelijkheden.

Soa is een afkorting en staat voor seksueel overdraagbare aandoening; ziektes die men oploopt via onbeschermd seksueel contact (seks zonder condoom). De ziekteverwekkers (meestal een bacterie, parasiet of virus) kunnen voorkomen in sperma, voorvocht, vaginaal vocht, de slijmvliezen, bloed, schaamhaar of op de huid. Tijdens het vrijen worden ze vervolgens doorgegeven aan de partner.

Soa’s komen veel voor. Vooral bij mensen die wisselende seksuele contacten hebben. En ook jongeren onder de 25 lopen meer risico op een geslachtsziekte. Soa’s die vaak voorkomen, zijn:

• Chlamydia. Deze soa wordt veroorzaakt door de bacterie chlamydia trachomatis. Een besmetting kan infecties veroorzaken in de urinebuis, baarmoederhals, endeldarm of keel;
• Gonorroe. Wordt veroorzaakt door de bacterie neisseria gonorrhoeae. Bij gonorroe ontstaan er ontstekingen in de geslachtsdelen, anus en/of keel;
• Genitale wratten. De wratten ontstaan op of rond de geslachtsdelen en anus en worden veroorzaakt door het HPV-virus (humaan papillomavirus);
• Syfilis. De geslachtsziekte begint met zweertjes op de geslachtsdelen. De boosdoener is de bacterie treponema pallidum;
• Trichomonas. Bij deze soa gaat het om een parasiet die een ontsteking kan geven in de vagina, plasbuis en blaas;
• Herpes Genitalis. Het herpes-simplexvirus nestelt zich in de slijmvliezen. Dit virus blijft voor altijd in het lichaam en kan door bepaalde factoren, zoals stress, menstruatie of verminderde weerstand weer de kop opsteken.
• Hiv. Het humaan immunodeficiëntievirus tast de weerstand aan. Als de soa onbehandeld blijft, kan de ziekte aids ontstaan. Hiv wordt niet alleen door onveilige seks verspreid, maar ook door bloedcontact, bijvoorbeeld bij het gebruik van besmette injectienaalden.
• Genitale infecties. Hiermee worden infecties aan de geslachtsdelen bedoeld die door een gist- of schimmelsoort worden veroorzaakt. De candida-infectie is daar een voorbeeld van. Vrouwen hebben vaker last van deze aandoening dan mannen.

Van de meeste soa’s merk je aanvankelijk niets. Soms ontstaan er in een later stadium (na een paar weken) wel klachten. De symptomen die dan kunnen optreden, verschillen per soa. Mannen kunnen bovendien andere klachten krijgen dan vrouwen. We zetten een paar veel voorkomende soa symptomen op een rij.

• Pijn, branderig gevoel bij het plassen;
• Afscheiding uit de plasbuis (‘druiper’);
• Jeuk, zweertjes of wratjes op de penis, eikel en/of anus;
• Pijn aan de balzak.

• Pijn, branderig gevoel bij het plassen;
• (Toegenomen) vaginale afscheiding die anders oogt of ruikt;
• Jeuk, zweertjes of wratjes op de schaamlippen en/of in de vagina of anus;
• Vaginaal bloedverlies na het vrijen of tussen de menstruaties door;
• Pijn in de onderbuik.

Het lastige van een soa is dat er meestal weinig klachten optreden. Door regelmatig te testen weet je of je een soa hebt.

De belangrijkste oorzaak van een soa-besmetting is onveilig vrijen. Heb je een keer seks gehad zonder condoom, dan is het dus verstandig om een soa-test te doen. Dat kan via de huisarts, maar er zijn ook steeds meer soa-zelftests verkrijgbaar.

Ook als je soa-klachten hebt, is het raadzaam om te testen. Zelfs als je toch gewoon een condoom hebt gebruikt. Sommige soa’s kunnen zich namelijk ook verspreiden via de huid of via voorwerpen, zoals een besmette handdoek. Doe ook altijd direct een soa-test als blijkt dat jouw (voormalige) partner besmet is met een soa.

Is de uitslag negatief maar blijf je last houden van klachten, overleg dan met een arts. Is de uitslag positief, laat je dan zo snel mogelijk behandelen.

Belangrijk om te weten: het kan een paar weken duren voordat de ziekteverwekker ‘zichtbaar’ is voor een soa-test. Voer de test dus niet te snel uit; de kans bestaat dan dat de uitslag niet betrouwbaar is. In de handleiding van de zelftest staat deze zogenaamde incubatietijd van soa’s meestal aangegeven. Maar je kunt ook advies vragen aan een arts of apotheker.

Een onbehandelde soa kan op langere termijn ernstige klachten veroorzaken. Zo zorgt chlamydia in een latere fase soms voor ontstekingen aan de eileiders of verminderde vruchtbaarheid. De soa syfilis kan op den duur leiden tot ernstige beschadigingen aan de organen. En onbehandelde hiv kan zich ontwikkelen tot de gevaarlijke aandoening aids.

Wacht dus niet te lang met het testen op soa’s en laat je bij een positieve uitslag zo snel mogelijk behandelen. Het is niet verstandig om de behandeling uit te stellen. Ook niet als je (nog) geen last hebt van klachten. Een soa geneest niet vanzelf!

Soa’s zijn over het algemeen goed te behandelen. Artsen schrijven bijvoorbeeld antibiotica of virusremmers uit om de ziekteverwekkers te doden. In de meeste gevallen verdwijnt daardoor de ziekte en kun je deze niet meer overdragen aan anderen. Bekende soa-medicijnen zijn bij voorbeeld:

• Antibiotica, zoals azithromycine, doxycycline en ciprofloxacine. Deze medicijnen doden de bacteriën die de soa veroorzaken. Ze worden onder andere ingezet bij syfilis en chlamydia;
• Virusremmers, zoals aciclovir en imiquimod. Deze geneesmiddelen stoppen de groei van het virus. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt bij hiv, genitale wratten en herpes genitalis;
• Antischimmelmedicijnen, zoals fluconazol en clotrimazol. Deze soa-middelen doden gisten, schimmels en hun sporen. Ze worden voorgeschreven bij genitale infecties zoals candida.

De behandeling van een soa gebeurt meestal met receptplichtige medicijnen. Een recept is nodig omdat de medicijnen bijwerkingen kunnen geven en niet voor iedereen geschikt zijn.

Bijwerkingen die in sommige gevallen kunnen optreden bij het gebruik van soa-medicijnen zijn bijvoorbeeld:

• Maagdarmklachten;
• Overgevoeligheid van de huid voor uv-straling;
• Hoofdpijn;
• Duizeligheid.

Let op: als je besmet blijkt met een soa, is het van belang om je partner(s) in te lichten. Het is belangrijk dat hij of zij zich zo snel mogelijk laat testen.

In het geval van een soa-besmetting is het verstandig om geen seks meer te hebben totdat de behandeling succesvol is afgerond en je niet meer besmettelijk bent. Vrij daarna altijd met een condoom om een de kans op een nieuwe besmetting te minimaliseren.

Heb je nog vragen over soa’s of over de behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen? Een arts of apotheker kan je verder helpen.