Menopauza

Menopauza występuje zwykle u kobiet między 45 a 55 rokiem życia. Jest to naturalny proces, podczas którego miesiączki stają się nieregularne, a ostatecznie całkowicie zanikają. Okres okołomenopauzalny nazywany jest również klimakterium lub okresem przekwitania.

U kobiet między 45 a 55 rokiem życia czynność jajników stopniowo wygasa, ponieważ z każdym rokiem zmniejsza się zapas komórek jajowych gotowych do zapłodnienia. Kiedy z jajników nie są już uwalniane komórki jajowe, produkcja estrogenów spada. Jest to nazywane przekwitaniem. W tym czasie miesiączki stają się nieregularne, a w końcu całkowicie zanikają. Trwa to średnio 4 lata. Gdy krwawienia całkowicie ustaną, mówimy o menopauzie. Niedobór estrogenu w organizmie powoduje objawy menopauzalne, takie jak uderzenia gorąca, zlewne poty, problemy ze snem, wahania nastroju i kołatanie serca. Oprócz tego śluzówka pochwy staje się bardziej sucha, a przez to podatna na urazy i zakażenia. Objawy menopauzalne mogą wystąpić również po chirurgicznym usunięciu jajników oraz w wyniku przyjmowania niektórych leków. U kobiet, które przeszły radioterapię lub chemioterapię, menopauza może pojawić się wcześniej. To samo dotyczy kobiet palących papierosy.

W okresie dojrzewania uaktywniają się żeńskie hormony płciowe, co prowadzi do wystąpienia pierwszej miesiączki. Odgrywają w tym rolę różne hormony, mózg i jajniki. U kobiet w wieku płodnym jajniki produkują hormony estrogen i progesteron. Te dwa hormony odpowiadają za dojrzewanie komórki jajowej, jajeczkowanie, czyli owulację, oraz rozrost błony śluzowej macicy, przygotowującej się na przyjęcie zarodka. Co miesiąc podczas owulacji uwalniana jest komórka jajowa, która po zapłodnieniu może zagnieździć się w śluzówce macicy i rozwinąć w płód. Jeśli jednak nie dojdzie do zapłodnienia, dwa tygodnie po owulacji rozrośnięta błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać i rozpoczyna się krwawienie miesiączkowe. Od około 40 roku życia zapas komórek jajowych w jajnikach kobiety ulega wyczerpaniu. Ponieważ jajniki nie uwalniają już co miesiąc komórek jajowych, spada produkcja żeńskiego hormonu estrogenu. Śluzówka macicy wysycha, miesiączki stają się nieregularne i rzadsze, a po kilku latach całkowicie zanikają. Okresowi przekwitania często towarzyszą uderzenia gorąca, choć nadal nie wyjaśniono do końca ich przyczyny.

W niektórych chorobach, takich jak zespół Addisona (rzadka choroba autoimmunologiczna), a także w wyniku chemioterapii, radioterapii lub operacji jajników, menopauza może wystąpić przedwcześnie, tzn. przed ukończeniem 40 roku życia. Często przyczyna tego jest nieznana.

Istnieje różnica między pojęciami okres przekwitania i menopauza. Okres przekwitania, inaczej klimakterium, to czas, w którym następują zmiany miesiączkowania, a także pierwsze lata bez miesiączki. W tym okresie kobiety odczuwają różne objawy i dolegliwości związane ze zmianami cyklu menstruacyjnego. Przykładem są uderzenia gorąca. Menopauza rozpoczyna się po ostatniej miesiączce w życiu kobiety. Wystąpienie menopauzy ustala się wstecz, gdy od ostatniej miesiączki upłynął rok, a następna już się nie pojawiła. Oznacza to, że mechanizm rozrodczy kobiety przestał działać.

Większość kobiet w okresie przekwitania lub po menopauzie zauważa u siebie następujące objawy:

• Nieregularne miesiączki;
• Uderzenia gorąca;
• Dolegliwości intymne, takie jak suchość pochwy;
• Suchość skóry;
• Suchość jamy ustnej i oczu;
• Swędzenie i pieczenie podczas oddawania moczu i stosunku płciowego;
• Spadek libido;
• Wahania nastroju;
• Problemy ze snem;
• Kołatanie serca;
• Dolegliwości dróg moczowych;
• Osteoporoza.

Najbardziej rozpoznawalne objawy to nieregularne miesiączki i uderzenia gorąca. Twoje miesiączki będą się stopniowo zmieniać, mogą być coraz mniej obfite i krótsze, ale możesz też odczuwać inne dolegliwości miesiączkowe, których wcześniej nie miałaś, takie jak ból pleców czy bóle głowy. Uderzenia gorąca to nagłe i krótkotrwałe ataki gorąca ogarniającego całe ciało. Zazwyczaj towarzyszą im wypieki na twarzy i dekolcie oraz silne pocenie się, które często pojawia się również w nocy. Skóra staje się bardziej sucha i traci elastyczność, w wyniku czego pojawiają się zmarszczki. Zmniejszona produkcja płynu łzowego i śliny może skutkować uczuciem suchości w ustach i oczach. Ponieważ organizm produkuje mniej estrogenów, wyściółka pochwy jest cieńsza i bardziej sucha, co może powodować swędzenie i pieczenie.

Zwiększa to podatność na infekcje, takie jak zapalenie pęcherza moczowego. Ponieważ organizm wytwarza również mniej testosteronu, możesz odczuwać spadek libido. Innym naturalnym zjawiskiem związanym z wiekiem jest osłabienie mięśni dna miednicy, co może prowadzić do obniżenia lub wypadnięcia pęcherza. A ponieważ oprócz tego błony śluzowe dróg moczowych stają się cieńsze, możesz mieć trudności z utrzymaniem moczu i bezwiednie popuszczać mocz podczas kichania, kaszlu lub innych codziennych czynności.

Kobiety po menopauzie są też bardziej narażone na rozwój osteoporozy. Wynika to z faktu, że estrogen zapewnia optymalne wchłanianie wapnia; jeśli ten hormon jest produkowany w mniejszej ilości, kości stają się bardziej kruche i łamliwe.

Okres przekwitania i menopauza to całkowicie naturalne procesy, z którymi każda kobieta musi się zmierzyć. Jeśli bardzo dokuczają Ci związane z tym objawy, możesz skorzystać z poniższych porad. Kiedy zaczną pojawiać się zmiany miesiączkowania, warto zwrócić większą uwagę na zdrowe odżywianie i częściej jeść pokarmy bogate w żelazo. Przykładem jest mięso, warzywa liściaste i produkty pełnoziarniste. Ponadto codziennie staraj się zadbać o co najmniej półgodzinną aktywność fizyczną, możesz np. jeździć na rowerze, pływać lub iść na spacer. Zaleca się również przyjmowanie dodatkowo suplementów witaminy D. Witamina ta jest ważna dla wzrostu i utrzymania silnych kości i zębów, zdrowych mięśni i sprawnego układu odpornościowego. Większość witaminy D czerpiemy ze słońca, ale w starszym wieku skóra gorzej radzi sobie z przekształceniem światła słonecznego w witaminę D.

Nie zapominaj też o wystarczającej ilości snu. W przypadku uderzeń gorąca zaleca się noszenie ubrań, które dobrze wchłaniają wilgoć, np. z bawełny. Ubieraj się „na cebulkę”, żeby móc łatwo zdjąć jedną warstwę odzieży w razie uderzenia gorąca. Do snu wybieraj pościel z materiałów naturalnych, a nie syntetycznych, mniej się wtedy spocisz w nocy. Niektóre pokarmy i napoje, takie jak alkohol, ostre przyprawy i gorące napoje mogą wywoływać i nasilać uderzenia gorąca. Staraj się o tym pamiętać i brać to pod uwagę.

Kobietom, u których objawy menopauzalne są bardzo uciążliwe, lekarz może przepisać leczenie hormonalne w celu zmniejszenia uderzeń gorąca. Jeśli głównym wskazaniem do terapii hormonalnej są dolegliwości intymne, otrzymasz krem lub tabletki zawierające estrogen. Stosuje się je dopochwowo, aby zapobiec suchości pochwy. Jeśli najbardziej dokuczliwe są uderzenia gorąca, możesz otrzymać tabletki lub plastry hormonalne zawierające żeński hormon estrogen. Są podobne do tabletek antykoncepcyjnych, ale zawierają mniejsze ilości hormonów. Często tabletki te sprzedawane są w blistrach na 28 dni. Po skończeniu blistra od razu rozpoczyna się nowy, bez tygodniowej przerwy. W miarę uzupełniania ilości estrogenów w organizmie, objawy ulegną złagodzeniu. Należy jednak pamiętać, że tabletki hormonalne mają także działania niepożądane i nie są wolne od ryzyka. Zwykle tabletek hormonalnych na objawy związane z menopauzą nie stosuje się dłużej niż przez rok do dwóch lat.

Alternatywne metody leczenia to m.in. akupunktura. Ich skuteczność nie została jednak naukowo udowodniona.

Najczęstsze działania niepożądane tabletek hormonalnych na objawy menopauzy to:

• Bóle głowy;
• Nudności;
• Bolesność lub tkliwość piersi;
• Infekcje grzybicze;
• Depresja;
• Migrena;
• Reakcje alergiczne skóry;
• Krwawienia przełomowe;
• Zmiany wydzieliny pochwowej;
• Nadwrażliwość;
• Zatrzymywanie płynów w organizmie.

Oprócz tego u wszystkich kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą występuje zwiększone ryzyko powstania zakrzepów krwi w żyłach (zakrzepica). Dolegliwości takie jak bóle głowy, nudności i bolesne lub tkliwe piersi zazwyczaj ustępują samoistnie. Również krwawienia przełomowe oraz zwiększona lub zmniejszona ilość wydzieliny z pochwy mijają same. Nadwrażliwość może objawiać się wysypką, swędzeniem skóry lub pokrzywką. Ponadto może pojawić się obrzęk twarzy lub gardła oraz trudności w oddychaniu. W przypadku wystąpienia tych objawów niezwłocznie zgłoś się do lekarza. Może również dochodzić do zatrzymywania płynów w organizmie, co objawia się obrzękiem kostek i stóp. Zwykle towarzyszy temu wzrost masy ciała i lekko podwyższone ciśnienie tętnicze. Jeśli objawy te są bardzo uciążliwe, skontaktuj się z lekarzem. Prawdopodobnie przepisze wtedy mniejszą dawkę leku.

Badania wykazały, że tabletki hormonalne zawierające kombinacje estrogenu i progestagenu zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi. Ryzyko to zależy od czasu trwania leczenia. Zwiększone ryzyko pojawia się po kilku latach stosowania. Po zakończeniu leczenia ryzyko to ponownie spada i w ciągu 5 lat wraca do pierwotnego poziomu. W celu profilaktyki regularnie sprawdzaj piersi, a jeśli zauważysz jakiekolwiek zmiany, takie jak wgłębienia, zmiany w obrębie sutków lub guzki, skontaktuj się z lekarzem.

Ponieważ okres przekwitania i menopauza to całkowicie naturalne procesy zachodzące w organizmie, nie można im zapobiec. Z reguły poprawę przynosi przestrzeganie powyższych zaleceń. Jeśli to nie pomaga i nadal borykasz się z uciążliwymi objawami, np. uderzeniami gorąca, wtedy dobrą metodą leczenia jest terapia hormonalna. U wielu kobiet ma ona bardzo korzystne efekty.